Ciągłe zmiany w Kodeksie Pracy sprawiają, że coraz trudniej zorientować się w zawiłościach prawa pracy. Jedną z kwestii, które spotykają się ze szczególnym zainteresowaniem pracowników jest rozwiązanie umowy o pracę.
Obecnie, zgodnie z prawodawstwem, można uczynić to na kilka sposobów.
Pierwszą możliwością jest wypowiedzenie umowy z zachowaniem stosownych, określonych polskim prawem terminów wypowiedzenia. Druga opcja to zakończenie stosunku pracy z upływem czasu, na który dana umowa została zawarta lub też z dniem zakończenia pracy, w celu wykonania której dana umowa została spisana. Prawo pracy przewiduje również przypadku rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia.
Ostatecznie często praktykowanym sposobem wypowiedzenia umowy jest wypowiedzenie jej za porozumieniem stron.
Wydawać by się mogło, że jest to rozwiązanie najkorzystniejsze dla pracodawcy i pracownika, jednak nie zawsze musi tak być. Często odejście pracownika krzyżuje szyki w firmie i – odwrotnie – zaskoczony wypowiedzeniem pracownik nie musi na takie rozwiązanie się godzić. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest najszybszą opcją, pozwalającą na rozwiązanie umowy w każdym momencie jej trwania, w każdym terminie, bardzo często „od zaraz”. Pracownika nie obowiązuje wówczas okres wypowiedzenia, który – w zależności od stażu pracy w firmie oraz czasu trwania umowy – może wynosić nawet 3 miesiące.
Porozumienie obejmować może dowolny termin: zarówno moment obecny (czyli rozwiązanie stosunku pracy niezwłoczne), jak i kilka miesięcy. Z inicjatywą rozwiązania umowy za porozumieniem stron może wyjść pracownik lub pracodawca. Ważne jest jednak, że jeśli jedna ze stron propozycji takiej nie przyjmuje, umowa o pracę nie może zostać rozwiązana.
Wypowiedzenie powinno mieć formę pisemną. Jeśli inicjatorem wypowiedzenia był pracownik, powinien opatrzyć dokument dokładną datą – warto pokusić się także o potwierdzenie wpływu pisma do sekretariatu czy biura osoby kompetentnej w tym zakresie. Istotne jest jednak to, że, aby móc mówić o wypowiedzeniu umowy za porozumieniem stron, samo wpłynięcie stosownego pisma nie jest wystarczające. Decyzję akceptującą propozycję pracownika musi podjąć osoba posiadająca stosowne pełnomocnictwa do podejmowania tego typu decyzji.
Wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron jest czynnością opartą na zgodnych oświadczeniach woli obu stron. Nie musi ona przybierać formy pisemnej – ustne porozumienie jest jak najbardziej skuteczne. Nie jest ważny także powód zakończenia współpracy. Decyduje dobra wola obu stron.
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest możliwe w przypadku każdej umowy: niezależnie od czasu jej trwania oraz tego, czy jest to umowa na czas próbny. W drodze porozumienia stron można zakończyć współpracę również z pracownikiem w szczególny sposób chronionym przepisami prawa, choćby kobietą w ciąży czy pracownikiem znajdującym się w tzw. okresie ochronnym.
Zgoda na ustanie stosunku pracy nie musi być jednak ostateczna. Jeśli jedna ze stron uzna, że nie przemyślała do końca swojej decyzji, ma możliwość reakcji. Pracownik uznać może, że uchyla się od skutków prawnych złożonego oświadczenia lub też cofnąć zgodę wcześniej wyrażoną.
Odwołanie oświadczenia jest skuteczne jednak tylko wówczas, gdy dociera do pracodawcy równocześnie lub wcześniej z oświadczeniem – w innym przypadku takie wycofanie się z decyzji nie jest dla pracodawcy wiążące. Ratować można się jedynie uznaniem przez sąd, że pracownik zgodził się na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron znajdując się w stanie uniemożliwiającym podjęcie decyzji świadomie. Możliwe jest to w sytuacji niepoczytalności, choroby psychicznej czy też zaburzeń na tle psychicznym. Pracownik może powoływać się także na błędne podjęcie decyzji, podkreślając, że gdyby nie działał pod wpływem błędu, w który wprowadził go pracodawca, nie złożyłby oświadczenia. Ważnym czynnikiem są także ewentualne groźby ze strony pracodawcy, mające na celu wymusić na pracowniku decyzję o zakończeniu umowy.
Wyjątkiem od powyższych reguł jest sytuacja kobiety w ciąży, która w momencie wyrażania zgody na rozwiązanie stosunku pracy, nie wiedziała o tym, że spodziewa się dziecka. Ona nie musi udowadniać, że działała w błędzie spowodowanym przez pracodawcę.
Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron jest procesem szybkim i mało skomplikowanym. Zdecydowanie korzystniejszy jest on jednak dla pracownika, gdy ten ma zapewnioną możliwość innej pracy i zależy mu na szybkim przejściu z jednej firmy do drugiej, niż gdy z inicjatywą wychodzi pracodawca. Generalnie jednak interesy pracodawcy i pracownika w sytuacjach przejściowych rzadko są zbieżne, a porozumienie stron może okazać się cennym miejscem wspólnym.